تحلیل محتوای روزنامه های همشهری، ایران، اعتماد و جوان، بررسی تطبیقی خبرها و نظرهای رؤسای دوره های سوم و چهارم شورای اسلامی شهر تهران در سال 1392

تجربه یک سال و اندی من در روابط عمومی شورای اسلامی شهر تهران در به وجود آمدن این چالش فکری که تمرکز دقیق اعضای شورای شهر و به ویژه رئیس این مجموعه بیشتر بر چه موضوعاتی قرار دارد موثر بود. همواره سوالاتی ذهن مرا به خود مشغول می کرد؟ سوالاتی مثل: آیا روسای شورای شهر با توجه به گستردگی و تنوع موضوعات جاری در مدیریت شهری دیدی همه جانبه نگر نسبت به همه موضوعات دارند یا توجه آنها به برخی موضوعات برجسته تر از دیگر موضوعات است؟ آیا مدیریت شهری به کیفیت زندگی در شهر به عنوان شرط توسعه یافتگی به اندازه کافی توجه دارد؟ تصورات ما درباره دیدگاه حامیانه یا انتقادی گرایش های مختلف فکری در شورا از شهرداری تهران چقدر با واقعیت منطبق است؟ چرا همواره ما در تنظیم و انتشار خبر نقص هایی می بینیم؟ این نقص ها حاصل نوع بیان روسای شوراست یا ضعف علمی و عملکردی اهالی رسانه؟ چرا نفوذ خبری اعضای شورا آن گونه که انتظار داریم اتفاق نمی افتد؟ و ده ها سوال نظیر اینها که در صورت رسیدن به پاسخ مستدل می توانست ما را در رسیدن به راه حل مناسب یاری دهد. چنین سوالاتی زمینه ساز شکل گیری این تحقیق به عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد شد تا دست کم پاسخ برخی از این سوالات را بیابم و به نتیجه یافته های آن برای حل مشکلات و برنامه ریزی کاری اتکا کنم. البته اطلاعات من درباره کیفیت زندگی در اندازه اطلاعات عمومی بود و برای شروع باید در این باره مطالعه بیشتری می کردم. کیفیت زندگی به معنای وسیع کلمه شامل یک زندگی خوب، یک زندگی ارزشمند، یک زندگی همراه با رضایت مندی و یک زندگی شاد است. بر همین اساس واژه کیفیت ذهنی زندگی شهری به مفهوم رضامندی از مکان یا جایی که افراد در آن زندگی می¬کنند اشاره دارد. مفهوم کیفیت زندگی شهری به این دلیل انتخاب شده است که عمده مردم، به ویژه در کشورهای پیشرفته، محیط¬های شهری و به ویژه شهرهای بزرگ را برای زندگی ترجیح می¬دهند اما ترکیب کیفیت زندگی با محیط شهری از این منظر قابل بررسی و دارای اهمیت است که ماهیت عینی محیط¬های شهری بر ارزیابی¬ افراد از کیفیت زندگی¬شان تأثیر می گذارد. برای مثال، طراحان شهری متعهد به طراحی محیط¬های عینی شهری هستند که بتوانند بیشترین میزان رضامندی ساکنان را فراهم آورده، کیفیت زندگی آنها را بهبود ببخشد. به هر حال چنین منظری، به ویژه در کشورهای جهان سوم همچون ایران که رشد شهرنشینی در آنها بسیار سریع¬تر از رشد امکانات، منابع و خدمات صورت می گیرد بیشتر از هر چیز نمایان است. از این رو می¬توان به وضوح تأثیر و پیامدهای آن را بر کیفیت زندگی افراد مشاهده کرد. توجه به کیفیت زندگی یکی از مهم ترین شاخص¬های توسعه جوامع به شمار می آید که مدیران ارشد شهری نقش مهمی در تحقق آن ایفا می کنند. باید دید مدیریت شهری در کلان شهری مانند تهران که با مشکلات جدی بسیار زیادی دسته و پنجه نرم می¬کند تا چه اندازه به کیفیت زندگی و ابعاد متنوع آن توجه نشان می دهد. از همین رهگذر در این تحقیق سعی کردم تا میزان توجه دو رئیس شورا به کیفیت زندگی شهری را از لابه لای گفته های آنها استخراج کنم. برای مطالعه این موضوع باید دو گرایش مشخص را از هم متمایز می کردم که هر کدام در دوره خاصی بر شورای اسلامی شهر تهران حاکمیت داشته اند. به طور کلی این دو گرایش شامل گرایش اصلاح¬طلبی به نمایندگی احمد مسجدجامعی و گرایش اصول¬گرایی به نمایندگی مهدی چمران دسته¬بندی می شد. حال با این مسئله رو به رو بودم که در دوره مدیریت هر یک از این دو گرایش، توجه به موضوعات مختلف و مبتلا به شهر تهران و همچنین میزان توجه به وضعیت کیفیت زندگی شهری در سخنان دو رئیس شورا چگونه بوده است. در واقع در اینجا پیام¬های ارتباطی منتشر شده در روزنامه¬های مختلف ملاک اصلی برای قضاوت درباره این دو جریان فکری بود. مهدی چمران، رئیس دوره سوم و احمد مسجدجامعی، رئیس نخستین سال دوره چهارم شورای اسلامی شهر تهران، هر کدام در طول مسئولیت ریاست شورا با ویژگی ها، علایق و گرایش های خاص خود خبرها و نظرهای متفاوتی تولید کردند. به زعم پژوهشگران رسانه با اندازه گیری پیام های ارتباطی و بررسی تطبیقی و تحلیل محتوای خبرها و نظرهای سیاستمداران می توان به موضوعاتی که در سخنان آنان برجسته سازی شده و مورد توجه، حمایت، انتقاد یا تذکر آنان قرار گرفته یا در حاشیه مانده است و همچنین جهت گیری آنان نسبت به موضوعات مختلف و تفاوت ها و شباهت های فکری آنها پی برد. البته پیام های ارتباطی به خودی خود قابل اندازه گیری نیستند و آنچه امکان بررسی و اندازه گیری آنها را ممکن می کند استفاده از روش تحلیل محتواست، روشی که امکان بررسی اطلاعات موجود و استنتاج از آنها را ممکن می سازد. در این پژوهش با بررسی تطبیقی سخنان و اظهارنظرهای این دو رئیس که در دو دوره متفاوت – ادوار سوم و چهارم- و در دو مقطع زمانی مساوی مسئولیت ریاست شورای شهر تهران را بر عهده داشتند به پرسش هایی که در ادامه به آنها اشاره می شود، پاسخ دادیم..